بررسی فقهی وحقوقی قاعده عسر و حرج با تاکید بر ماده 1130 قانون مدنی

قاعده عسر و حرج از قواعد مهم احکام اسلام است، این قاعده از قواعدی است که فقها در موارد فراوان به آن استناد کرده و به موجب آن به نفی تکالیفی که مستلزم عسر و حرج برای مکلف است، حکم صادره کرده­اند.عسر و حرج به معنای منتهای طاقت است و از «لایکلف الله نفساً الا وسعها»در آیه شریفه «ربنا لا تحمل علینا اصرا کما حملته علی الذین من قبلنا»استفاده می‌شود که در بعضی امم سابق، تکالیفی وجود داشته است که دارای مشقت بوده و خداوند از لطفی که به این امت (مسلمان)داشته عسر و حرج را ازایشان چه در عبادات و چه در معاملات برداشته است. در این پژوهش در فصل اول کلیات و مفاهیم، فصل دوم مبانی فقهی قاعده عسر و حرج اعم از آیات، روایات و اجماع و عقل، فصل سوم مفاد قاعده عسر و حرج، فصل چهارم رابطه عسر و حرج و تعارض آن با سایر قواعد، فصل پنجم قاعده عسر و حرج در حقوق تطبیقی و در فصل ششم به مصادیق عسر و حرج از جمله قانون روابط موجر و مستاجر و سقط جنین و کاربرد قاعده عسر و حرج در طلاق پرداخته شده است. بنابراین طبق ماده 1130قانون در صورتی که ادامه زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خواستار شود این امر به صراحت در ماده 1130قانون مدنی پیش بینی شده است. عسر و حرج مصادیق متعددی دارد عرف می­تواند معیار وملاکی جهت تشخیص مصادیق عسر و حرج باشد اما این مصادیق در زمانها و مکانها متفاوت و متغیر است. قانونگذار ایران به موجب مصوبه مورخه­ی 29/4/81مجمع تشخیص مصلحت نظام از طریق الحاق یک تبصره به ماده1130قانون مدنی و به استناد نفی عسر و حرج (لاحرج)برخی مصادیق عسر و حرج را که زوجه می­تواند با توجه به ابتلای به آنها از دادگاه خانواده تقاضای طلاق نماید را تعیین نموده است.